5 października 2016

Komisje: Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii /CNT/ oraz Kultury i Środków Przekazu /KSP/ rozpatrzyły Informację Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli digitalizacji dóbr kultury w Polsce.
Informację przedstawiła wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli – Ewa Polkowska.
Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała 25 jednostek: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pięć centrów kompetencji (tj. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Bibliotekę Narodową, Narodowe Centrum Cyfrowe, Narodowy Instytut Audiowizualny oraz Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów), Polskie Radio S.A., Telewizję Polską S.A. oraz 17 beneficjentów – państwowe i samorządowe instytucje kultury i archiwa.
Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła zintensyfikowanie działań Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego mających na celu digitalizację polskich dóbr kultury. W kontrolowanym przez NIK okresie 2011-2014, na digitalizację narodowych dóbr kultury wydano ok. 197 mln zł., czyli zaledwie 8,4 proc. oszacowanej w 2009 r. kwoty.
NIK pozytywnie oceniła także oszacowanie i dobór przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zabytków i eksponatów do digitalizacji, ale jednocześnie NIK zwróciła uwagę, że minister, rozpoczynając program Kultura+, nie dysponował pełną wiedzą na temat faktycznych potrzeb w zakresie digitalizacji. NIK podkreśliła, że nie oszacowano liczby dóbr kultury znajdujących się w posiadaniu samorządowych instytucji kultury (digitalizacji w ramach Priorytetu poddano tylko dobra kultury znajdujące się w instytucjach prowadzonych lub współprowadzonych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Minister nie posiadał również informacji o zakresie digitalizacji już prowadzonej przez samorządowe instytucje kultury w ramach środków własnych. Tym samym na początku procesu nie było wiadomo dokładnie, ile zabytków i dóbr kultury powinno zostać poddanych digitalizacji, ani w trakcie – na jakim etapie jest cała operacja.
Jako poważną nieprawidłowość NIK wskazała również to, że Naczelne Archiwum Cyfrowe i Filmoteka Narodowa, instytucje odgrywające kluczową rolę w digitalizacji zbiorów archiwalnych i kinematografii, nie posiadają własnych siedzib. Narodowe Archiwum Cyfrowe pełni funkcję centralnego repozytorium cyfrowego dla wszystkich archiwów państwowych, a pomieszczenia, które podnajmuje, nie są do tego wystarczające.
Do końca 2014 r. udostępniono 9,6 mln skanów zdigitalizowanych materiałów. Było to o ponad 30% mniej materiałów, niż zaplanowano, jednak proces ten ograniczały przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dlatego NIK negatywnie ocenia niewypracowanie przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nowego modelu udostępniania, rozpowszechniania i wykorzystywania archiwalnych zasobów kultury. Minister nie opracował projektu ustawy o narodowym zasobie audiowizualnym, która miała zlikwidować bariery prawne uniemożliwiające gromadzenie i udostępnianie w Internecie zdigitalizowanych dóbr kultury.
NIK zwróciła też uwagę, że kontynuacja digitalizacji materiałów audiowizualnych jest wyjątkowo pilna ze względu na niską trwałość nośników, których znaczna część może w krótkim czasie ulec fizycznemu rozpadowi.
Stanowisko Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przedstawił Dyrektor Departamentu Mecenatu Państwa – Maciej Dydo, który zaznaczył, że digitalizacja dóbr kultury będzie kontynuowana w Programie Operacyjnym Polska Cyfrowa (POPC) oraz że już po kontroli znowelizowano ustawę o prawach autorskich i prawach pokrewnych, w której uwzględniono część wniosków pokontrolnych NIK.
W dyskusji posłowie podnosili m.in. kwestie: metodologii przyjętej przez NIK, ilości zdigitalizowanych dóbr kultury, kosztów digitalizacji w przyspieszonym tempie, rozproszonego finansowania na digitalizację w POPC oraz problemu udostępniania zdigitalizowanych dóbr kultury ze względu brak środków na pokrycie opłat wynikających z praw autorskich.
W posiedzeniu uczestniczyli: dyrektor Narodowego Instytutu Audiowizualnego – Michał Merczyński, dyrektor Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów – Piotr Majewski, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Małgorzata Rozbicka, dyrektor Biblioteki Narodowej – Tomasz Makowski, dyrektor Archiwum Polskiego Radia S.A. – Waldemar Listowski oraz dyrektor Ośrodka Dokumentacji i Zbiorów Programowej Telewizji Polskiej S.A. –Maciej Muzyczuk.