– Polski parlamentaryzm stał się fundamentem kultury politycznej całej Europy Środkowej, umożliwił kształtowanie się podmiotowości politycznej opartej na wolności, rozumianej w kategoriach republikańskich, czyli uczestniczenia w życiu politycznym – to słowa Marka Kuchcińskiego, który w niedzielę w Przemyślu otworzył konferencję naukową „Przedstawiciele ziemi przemyskiej w życiu parlamentarnym Rzeczypospolitej”. Wydarzenie odbyło się w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej i stanowiło zwieńczenie całorocznych obchodów rocznicy 550-lecia, które odbywały się m.in. w Warszawie, Kole i Piotrkowie.

Marek Kuchciński podkreślił, że powstający w 1468 r. polski parlamentaryzm był rozwiązaniem ustrojowym w ówczesnym świecie europejskim niespotykanym. – Łączył rozwiązania monarchistyczne i republikańskie, i został w XVI i XVII w. rozciągnięty na ziemie położone między Wisłą, Dźwiną i Dnieprem, między morzami Bałtyckim i Czarnym. Dziś mówimy na ten obszar międzymorze. Stał się w naszej części Europy uniwersalny – ocenił marszałek Sejmu.

Jak podkreślał, polska tradycja parlamentarna kształtowała się na obszarze przenikania się wielu grup etnicznych, kultur, religii i wyznań, obyczajów i tradycji, a ziemie na których powstawała w tamtym czasie były ważne dla Rzeczypospolitej, ponieważ tworzyły jej dorobek, budowały potencjał polityczny i kulturowy, co przyciągało uchodźców politycznych z Europy Zachodniej ogarniętej wojnami religijnymi i dynastycznymi. – Ziemia przemyska była częścią takiej właśnie Rzeczypospolitej. Pochodzili z niej politycy ważni dla naszych ojczystych dziejów – powiedział Marek Kuchciński, wskazując na postacie takie jak Andrzej Maksymilian Fredro, Stanisław Jan Jabłonowski, Stanisław Sarnowski, Jan Herburt czy Stanisław Orzechowski.

Zdaniem marszałka Sejmu obchodzony w tym roku jubileusz 550-lecia Parlamentaryzmu Rzeczypospolitej był okazją do ukazania wyjątkowości początków polskiego Sejmu. – Stał się on miejscem zawierania kompromisu między królem, a ówczesnym narodem politycznym, reprezentującym mieszkańców wszystkich ziem. Wyrażał interesy państwa i realizował jego suwerenność, przejawiającą się w stanowieniu prawa, podejmowaniu najważniejszych decyzji, w tym o wojnie i podatkach. Tak jest i dzisiaj – podkreślił marszałek Kuchciński. – UNESCO wpisało na listę dziedzictwa dokumentów pisanych dokument Unii Lubelskiej na wniosek Łotwy, Litwy, Ukrainy, Białorusi i Polski, pięciu państw, które dziś położone są na terenie starej Rzeczypospolitej. Jesteśmy spadkobiercami wielkiej, kilkusetletniej tradycji Rzeczypospolitej. Podkreślamy ścisły związek z wartościami nadal tworzącymi fundamenty polskiej polityki: z ideą sprawiedliwości społecznej i rządów prawa i niesiemy je w przyszłość – zakończył Marek Kuchciński.

W imieniu środowiska historycznego konferencję zainaugurował prof. Dariusz Kupisz z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Historyk zwrócił uwagę na fakt, że badania prof. Wacława Urszczuka, wskazują rok 1468 jako zwieńczenie długiego procesu kształtowanie się reprezentacji poselskiej mającej umocowanie do podejmowania decyzji w imieniu wyborców. – Sejmy były zwoływane już kilkadziesiąt lat przed rokiem 1468, jednak mimo, że szlachta w sejmach uczestniczyła tłumnie to nie była reprezentacją wyborców. Mechanizm wyboru posłów wykształcił się dopiero później – wyjaśnił prof. Kupisz.

O znaczeniu XVII-wiecznej myśli politycznej dla tożsamości narodowej Polaków mówił prof. Zbigniew Rau z Uniwersytetu Łódzkiego. Według niego politykę tego okresu cechuje podmiotowość i suwerenność. – Była to polityka uprawiana przez obywateli Rzeczypospolitej, a nie obce mocarstwa, i służyła racji stanu Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W późniejszych pokoleniach polska polityka sprowadzała się albo do wybijania się na niepodległość albo do polityki ugody – wskazał prof. Rau.

Konferencję poprzedziła Msza Święta w bazylice archikatedralnej pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Z kolei na zakończenie dnia w Centrum Kulturalnym w Przemyślu odbył się koncert pieśni niepodległej od sarmacji do legionów.

W wydarzeniu wzięli udział parlamentarzyści, samorządowcy, historycy i muzealnicy. Wśród gości byli m.in. Adrienne Körmendy, konsul generalna Węgier, wojewoda podkarpacki Ewa Leniart oraz wicemarszałek woj. podkarpackiego Piotr Pilch.

Marek Kuchciński