Polacy i Żydzi żyjący razem, w braterskiej wspólnocie. A później w dramatycznych okolicznościach okupacji niemieckiej – walczący o życie. Wyjątkowa wystawa „Samarytanie z Markowej”, dokumentująca tragiczną historię rodziny Ulmów i porażającą codzienność zagłady społeczności żydowskiej, została zaprezentowana w Sejmie.

Ekspozycję otworzył Marszałek Sejmu. – Prezentowane fotografie budują opowieść o rodzinie, której wojna zabrała wszystkie marzenia i wystawiła na największą dla każdego człowieka próbę. Próbę prawdziwego człowieczeństwa – powiedział Marek Kuchciński.

Wystawa składa się z 20 plansz, prezentujących między innymi dokumenty i zdjęcia rodziny Ulmów oraz życie polskiej i żydowskiej społeczności Markowej. Przedstawione zostały także realia okupacji, gdy każdemu, kto pomagał Żydom, groziła kara śmierci. Autor wystawy dr Mateusz Szpytma z Instytutu Pamięci Narodowej rozpoczynając opowieść od tragicznej historii rodziny Ulmów, opisuje kolejne przykłady ratowania Żydów w Markowej, gdzie Polacy ocalili życie 21 osobom. Ukazuje również skalę takiej pomocy w całym regionie. Wystawę zamykają dokumenty z procesu beatyfikacyjnego rodziny Ulmów oraz dyplom przyznający Wiktorii i Józefowi tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Inicjatorem wystawy jest poseł Kazimierz Gołojuch.

Wystawa w obecnym kształcie powstała rok temu w związku z otwarciem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Jest ona wspólnym dziełem krakowskiego IPN oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Dzięki współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych wystawa została przetłumaczona na kilkanaście wersji językowych, które w 2016 roku były pokazywane w kilkudziesięciu miejscach na sześciu kontynentach, m.in. w Berlinie, Brasilii, Canberze, Chicago, Nowym Jorku, Paryżu, Tel Awiwie, Moskwie czy Bangkoku.

Józef i Wiktoria Ulmowie w czasie okupacji niemieckiej ukrywali w swoim domu we wsi Markowa ośmioro Żydów: pięciu mężczyzn z rodziny Goldmanów z Łańcuta oraz trzy markowianki – Leę (Laykę) Didner z córką i Genię (Gołdę) Grünfeld. Wskutek donosu do władz niemieckich 24 marca 1944 roku wszyscy ukrywani przez Ulmów Żydzi zostali zabici. Życie stracili też pomagający im Polacy: Józef Ulma, będąca w zaawansowanej ciąży Wiktoria, a także sześcioro ich małych dzieci. – Ekspozycja to hołd dla państwa Ulmów, ale jednocześnie dla wszystkich ludzi, którzy w tamtych tragicznych czasach mieli odwagę nieść pomoc rodzinom żydowskim – podkreślił Marszałek Kuchciński.

Marek Kuchciński