24 – 25 kwietnia 2018

Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych /MNE/ w dniach 24-25 kwietnia br. przebywała na posiedzeniu wyjazdowym w województwie podlaskim.
Pierwszego dnia w gmachu Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku Komisja rozpatrzyła informację Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat sytuacji i problemów mniejszości narodowych i etnicznych z terenu województwa podlaskiego.
Informację przedstawiła zastępca dyrektora Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – Teresa Karczmarek.
Województwo podlaskie, według danych spisowych z 2011 r., zamieszkuje niemal 47,2 tys. przedstawicieli 7 mniejszości narodowych i etnicznych – najwięcej Białorusinów (niemal 38,4 tys.), w dalszej kolejności Litwinów (niemal 4,9 tys.), Ukraińców (niemal 2,2 tys.), Rosjan, Tatarów, Romów i Żydów. Mniejszości stanowią około 4% mieszkańców całego województwa. W 10 gminach województwa podlaskiego liczba osób należących do mniejszości narodowych białoruskiej i litewskiej przekracza 20% liczby ogólnej mieszkańców, przy czym w 5 wynosi ponad 50%, z tego w gminach Czyże i Puńsk – ponad 75%. W 2017 r. na realizację 142 zadań związanych z zachowaniem, ochroną i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości zamieszkujących województwo podlaskie MSWiA przeznaczyło łącznie ponad 3,9 mln zł, natomiast w pierwszym naborze wniosków na 2018 r. – ponad 2,9 mln zł.
W dyskusji poruszono m.in. problemy bieżące organizacji mniejszościowych, ze szczególnym uwzględnianiem problemów lokalowych, oraz sprawy związane z niskim stanem wiedzy o mniejszościach wśród urzędników i nauczycieli – w tym katechetów, co skutkuje negatywnym stosunkiem do grup mniejszościowych. Wskazywano na konieczność opracowania kompleksowego programu nauczania o mniejszościach narodowych i etnicznych w Polsce. Podnoszono także kwestię konieczności ochrony miejsc ważnych dla mniejszości tatarskiej w Bohonikach w związku z planowaną rozbudową żwirowni na tych terenach.

Komisja wysłuchała informacji Ministra Edukacji Narodowej na temat stanu edukacji mniejszości narodowych i etnicznych z terenu województwa podlaskiego.
Informację przedstawiła podlaski kurator oświaty – Beata Pietruszka.
W województwie podlaskim od kilkunastu lat na różnym poziomie nauczania prowadzone są lekcje języków mniejszości narodowych: białoruskiego, litewskiego i ukraińskiego, a od roku szkolnego 2016/2017 także języka rosyjskiego. W ostatnich latach widoczny jest spadek liczby uczniów uczestniczących w zajęciach we wszystkich typach szkół, co jest związane z niżem demograficznym. W roku szkolnym 2017/2018 w 56 szkołach województwa podlaskiego naukę języka mniejszości białoruskiej, litewskiej, ukraińskiej i rosyjskiej pobiera około 3,8 tys. uczniów.
W dyskusji poruszono m.in. kwestię konieczności zwiększenia liczby asystentów edukacji romskiej oraz opracowania narzędzi badawczych dla przychodni psychologicznych (w związku z częstymi przypadkami niewłaściwego kierowania dzieci romskich do szkół specjalnych).
W posiedzeniu uczestniczyli: wojewoda podlaski – Bohdan Paszkowski oraz komendant wojewódzki Policji w Białymstoku – nadinsp. Daniel Kołnierowicz.

Po posiedzeniu Komisja uczestniczyła w:
– otwarciu XI Podlaskiego Festiwalu Kultur w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim,
– spotkaniu z przedstawicielami mniejszości tatarskiej w Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich w Kruszynianach.

Drugiego dnia Komisja w gmachu Urzędu Miasta Hajnówki rozpatrzyła informację Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat sytuacji i problemów mniejszości białoruskiej w Polsce.
Informację przedstawiła zastępca dyrektora Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych MSWiA – Teresa Karczmarek.
Na Podlasiu żyje blisko 90% ogólnej liczby obywateli polskich pochodzenia białoruskiego. Białorusini tradycyjnie zamieszkują zwarte obszary, m.in. w okolicach Białowieży, Białegostoku, Bielska Podlaskiego i Hajnówki. Na obszarze 9 gmin województwa stanowią ponad 20% mieszkańców. Społeczność białoruska zrzesza się w licznych organizacjach o zasięgu lokalnym oraz ogólnopolskim, m.in.: Białoruskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym, Związku Białoruskim w Rzeczypospolitej Polskiej, Białoruskim Towarzystwie Historycznym czy Białoruskim Stowarzyszeniu Literackim „Białowieża”. Na terenie województwa działa wiele zespołów artystycznych pielęgnujących kulturę białoruską. Wydawane są także periodyki, m.in.: „Niwa”, „Czasopis”, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” czy „Biełaruski Nastaunik”.
W latach 2013-2018 z budżetu ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych wydatkowano ponad 13,7 mln zł na realizację zadań związanych z ochroną i rozwojem tożsamości kulturowej polskich Białorusinów, w tym ponad 1,6 mln zł przyznano w 2018 r. w pierwszym naborze wniosków.
W dyskusji poruszono kwestie: zmniejszających się funduszy na projekty podtrzymujące kulturę i tożsamość mniejszości białoruskiej; konieczności stworzenia centrum kultury białoruskiej oraz konfliktów związanych z corocznymi marszami ONR w Hajnówce, na które nie ma zgody hajnowskich władz samorządowych. Zwrócono również uwagę na problem depopulacji mniejszości białoruskiej.

Komisja rozpatrzyła informację Ministra Edukacji Narodowej na temat stanu edukacji mniejszości białoruskiej w Polsce.
Informację przedstawiła podlaska kurator oświaty – Beata Pietruszka.
Uczniowie należący do mniejszości białoruskiej w ramach systemu szkolnego korzystają z zajęć organizowanych w przedszkolach i szkołach w zakresie nauki języka mniejszości. W grupach przedszkolnych zajęcia odbywają się w języku białoruskim, natomiast w szkołach nauczanie języka ojczystego odbywa się w formie zajęć dodatkowych. W roku szkolnym 2017/2018 języka białoruskiego uczy się ponad 2,8 tys. uczniów. W minionym roku szkolnym egzamin maturalny z języka białoruskiego zdawało na poziomie podstawowym 167 uczniów.
W dyskusji poruszano kwestie: realnych kosztów prowadzenia nauki dla dzieci należących do mniejszości oraz oferty edukacji nieformalnej – proponowanej przez organizacje działające na rzecz oświaty i podtrzymywania tożsamości kulturowej mniejszości białoruskiej.
W posiedzeniu uczestniczyli: starosta powiatu hajnowskiego – Mirosław Romaniuk, burmistrz Hajnówki – Jerzy Sirak oraz redaktor naczelny „Przeglądu Prawosławnego” i były przewodniczący Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych – Eugeniusz Czykwin.

Po posiedzeniu Komisja odbyła:
– wizytację w Zespole Szkół z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce,
– wizytę w soborze Świętej Trójcy w Hajnówce,
– spotkanie z prawosławnym biskupem supraskim – Andrzejem Borkowskim,
– wizytę w monasterze Zwiastowania Przenajświętszej Bogarodzicy w Supraślu, połączoną ze zwiedzaniem Muzeum Sztuki Drukarskiej i Papiernictwa im. Fiola i Fiodorowa.